Elektrik piyasasında üretim faaliyetinde bulunabilmek için önce önlisans, daha sonra önlisans süresinde yükümlülüklerin tamamlanması kaydıyla üretim lisansı alınması gerekmektedir. Önlisans, üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişilere, üretim tesisi yatırımlarına başlamaları için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için belirli süreli verilen izni ifade etmektedir. Üretim lisansı ise tüzel kişilere piyasada üretim faaliyeti gösterebilmeleri için 6446 sayılı Kanun uyarınca verilen izni ifade etmektedir.
Lisanslama süreci Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Söz konusu yönetmelik Kurumumuz internet sayfasında https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-23907/son-versiyon–28072020 şeklindeki linkte mevcuttur. Önlisans ve üretim lisansı süreçleri hakkında özet bilgi aşağıda verilmiştir.
Elektrik piyasasında faaliyet göstermek isteyen tüzel kişi, faaliyetine başlamadan önce; Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği (Yönetmelik) kapsamındaki istisnalar hariç, her faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olması hâlinde, her tesis için ayrı lisans almak zorundadır. Bağlantı noktası ve tesisin fiziki durumuna göre, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul), birden fazla projeye konu üniteleri, tek bir önlisans veya lisans kapsamında değerlendirebilir. Diğer taraftan, birden çok yapı veya müştemilatının yüzeylerinde tesis edilen aynı tür yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisleri, sisteme aynı noktadan bağlanmak kaydıyla tek bir önlisans veya üretim lisansı kapsamında değerlendirilebilir.
Üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişiler, önlisans almak için; Yönetmelik Ek- 2’de yer alan “Önlisans Başvuru Dilekçesi” ile birlikte, Kurul kararıyla yürürlüğe konulan “Önlisans Başvurusunda Sunulması Gereken Bilgi ve Belgeler Listesi” (Ek-1) uyarınca sunulması gereken belgeleri ibraz etmek suretiyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (Kurum)’na başvurur. Başvuru dilekçelerine eklenecek bilgi ve belgelere ilişkin açıklamalar; söz konusu listede yer almaktadır.
Piyasada faaliyet göstermek üzere önlisans başvurusunda bulunacak özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilerin;
şirket olarak kurulmuş olması,
zorunludur.
Önlisans başvurusunda bulunan tüzel kişi veya tüzel kişinin;
dolaylı payına sahip olan gerçek veya tüzel kişi veya kişilerin,
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklı olmaması zorunludur.
Önlisans başvurularında;
ç) Başvuru sahibi tüzel kişinin esas sözleşmesinde(Ek-4);
işlem görenler dışındaki paylarının nama yazılı olduğuna ilişkin hükme,
Yönetmelikte öngörülen hükme, yer verilmesi zorunludur.
Önlisans başvuruları kapsamında; linyit, taşkömürü, asfaltit, bitümlü şist, jeotermal, rüzgâr, güneş enerjisi ve hidrolik kaynaklar gibi yerli doğal kaynaklardan elektrik enerjisi üretmek üzere üretim tesisi kurulması talep edildiği takdirde;
Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayabilmeye hak kazanıldığına ilişkin belgenin,
sunulması zorunludur.
Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla yapılacak önlisans
başvuruları aşağıdaki usule uygun olarak alınır;
standardına uygun rüzgâr veya güneş ölçümü bulunması zorunludur.
Başvuru sırasında tüzel kişilerden istenen belgelerin gereğine uygun olarak teslim edilip edilmediği hakkındaki inceleme; sunulan belgelerin Kurum merkez evrakına giriş tarihini izleyen 10 iş günü içerisinde tamamlanır ve gereğine uygun olarak yapılmadığı tespit edilen
önlisans başvurularındaki eksikliklerin 15 iş günü içerisinde giderilmesi istenerek, giderilmediği
takdirde başvuru sırasında sunulan belgelerin iade edileceği bildirilir.
Önlisans başvuru esaslarına göre eksiksiz olarak yapıldığı tespit edilen başvurular, başvuru tarihi itibariyle veya eksikliklerin giderildiğine ilişkin bilgi ve belgelerin Kurum evrakına giriş tarihi itibariyle değerlendirmeye alınmış sayılır.
Değerlendirmeye alınan önlisans başvurusuna ilişkin bilgiler Kurum internet sayfasında duyurulur. Duyurusu yapılan başvuruya, üçüncü şahıslar tarafından 10 iş günü içerisinde ve sadece kişisel hak ihlali açısından yazılı olarak itirazda bulunulabilir.
Değerlendirmeye alınan önlisans başvuruları ile ilgili olarak;
Rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak için yapılan önlisans
başvuruları, aşağıdaki şekilde değerlendirilir;
TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından belirlenir.
ç) Aynı bağlantı noktasına ve/veya aynı bağlantı bölgesine bağlanmak için birden fazla başvurunun bulunması hâlinde, başvurular arasından ilan edilen kapasite kadar sisteme bağlanacak olanları belirlemek için TEİAŞ tarafından yarışma yapılır.
başvurular,
aynı saha için yapılan diğer başvurular,
Kurul kararı ile reddedilir.
Başvuru sahibinden, değerlendirme sürecinin sonuçlandırılabilmesi için ihtiyaç duyulan her türlü ek bilgi ve belge ayrıca istenebilir ve başvuru sahibi tüzel kişiyi temsile yetkili şahıslar doğrudan görüşme yapmak üzere çağrılabilir.
Aşağıdaki hallerde önlisans başvurusu Kurul kararı ile reddedilir.
Kuruma bildirilmesi,
teknik değerlendirmesinin uygun olmadığı bildirilen başvurular.
Kurum tarafından yapılan değerlendirme Kurula sunulur ve önlisans başvurusu Kurul
kararıyla sonuçlandırılır.
Yönetmelikte belirtilen yükümlülükleri yerine getiren tüzel kişiye Kurul kararı ile önlisans verilir ve önlisans sahibi tüzel kişinin ticaret ünvanı ile aldığı önlisans süresi ve önlisansa konu üretim tesisinin bulunduğu yere ilişkin bilgiler, Kurum internet sayfasında duyurulur.
Önlisansın süresi mücbir sebep hâlleri hariç 24 ayı geçemez. Önlisans verilirken, başvurunun kaynak türüne ve kurulu gücüne bağlı olarak, bu sürenin 36 aya kadar uzatılmasına ilişkin hususlar, Kurul kararı ile düzenlenmektedir.
Önlisans sahibi tüzel kişi, önlisansa konu üretim tesisinin yatırımına başlanabilmesi için önlisans süresi içerisinde aşağıdaki iş ve işlemleri tamamlamakla yükümlüdür;
ç) Bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları için TEİAŞ veya ilgili dağıtım şirketine başvurunun yapılması,
ğ) Önlisansa konu üretim tesisi ile ilgili olarak;
yapılmış olması.
Önlisans sahibi tüzel kişiler, önlisans alma tarihinden itibaren;
kararın alınması için,
Piyasada faaliyette bulunmak isteyen tüzel kişiler, üretim lisansı almak için; Ek-1’de yer alan “Lisans Başvuru Dilekçesi” ile birlikte, Kurul kararıyla yürürlüğe konulan “Lisans Başvurunda Sunulması Gereken Bilgi ve Belgeler Listesi” (Ek-5) uyarınca sunulması gereken belgeleri ibraz etmek suretiyle Kuruma başvurur.
Lisans işlemleri ile ilgili diğer başvurularda, formatı ve ekleri Kurulca belirlenen formlar kullanılır. Başvuru dilekçelerine eklenecek bilgi ve belgelere ilişkin açıklamalar; söz konusu listede yer almaktadır.
Piyasada faaliyet göstermek üzere lisans başvurusunda bulunacak özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişinin,
veya dolaylı payına sahip olan gerçek veya tüzel kişi veya kişilerin,
6446 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklı olmaması,
zorunludur.
Üretim lisansı başvurusunda bulunmak isteyen önlisans sahibi tüzel kişi, önlisansı kapsamındaki yükümlülüklerini tamamlamak koşulu ile önlisans süresi içerisinde Yönetmelikte belirtilen şekilde Kuruma üretim lisansı başvurusunda bulunur. Önlisans sahibinin, önlisans süresi sona ermeden önce üretim lisansı başvurusunda bulunmaması halinde, önlisans süresinde yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerin ikmal edilmemiş olduğu kabul edilir.
Üretim lisansı başvurusunda, başvuru dilekçesi ekinde;
ç) Lisans alma bedelinin Kurum hesabına yatırıldığına ilişkin belge,
verildiği şirket esas sözleşmesi (Ek-4),
sunulur. Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak üzere lisans almak için başvuruda bulunan tüzel kişilerden lisans alma bedelinin sadece yüzde 10’u tahsil edilir.
Yönetmeliğin 17 nci maddesi kapsamında belirtilen yükümlülüklerin tamamlandığına ilişkin bilgi ve belgelerin başvuru aşamasında sunulması koşuluyla, önlisans almaksızın, doğrudan üretim lisansı başvurusunda bulunulabilir.
Başvuru sırasında tüzel kişilerden istenen belgelerin gereğine uygun olarak teslim edilip edilmediği hakkındaki inceleme; sunulan belgelerin Kurum merkez evrakına giriş tarihini izleyen 10 iş günü içerisinde tamamlanır ve gereğine uygun olarak yapılmadığı tespit edilen lisans başvurularındaki eksikliklerin 15 iş günü içerisinde giderilmesi istenerek, giderilmediği takdirde başvuru sırasında sunulan belgelerin iade edileceği bildirilir.
Üretim lisansı başvurusunun değerlendirilmesinde, başvuru sahibi tüzel kişinin önlisansı kapsamındaki yükümlülüklerini önlisans süresi içerisinde tamamlamış olup olmadığı esas alınır.
Değerlendirmeye alınan lisans başvurusuna ilişkin Kurum tarafından yapılan değerlendirme, 45 gün içerisinde tamamlanarak, söz konusu değerlendirme Kurula sunulur ve lisans başvurusu Kurul kararıyla sonuçlandırılır.
Üretim lisansı başvurularında, yapılan değerlendirme sonucunda;
Üretim lisansı ile ilgili olarak;
lisanslarına, öngörülen ortalama yıllık üretim miktarı, yıllık elektrik enerjisi üretim miktarı (Ek-1 olarak derç)
Yönetmelikte belirtilen yükümlülükleri yerine getiren tüzel kişiye Kurul kararı ile lisans verilir, lisans sahibi tüzel kişinin ticaret ünvanı ile aldığı lisans türü ve süresi Resmî Gazete’de yayımlanır ve Kurum internet sayfasında duyurulur.
Üretim lisansı sahibi tüzel kişinin, üretim lisansına derç edilen inşaat süresi içerisinde lisansa konu üretim tesisini tamamlayarak işletmeye almak zorundadır. Üretim tesisi, geçici
kabulün yapıldığı tarihte tamamlanmış olur. Üretim tesisinin işletmeye alınması, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yapılan geçici kabul işlemleri ile tutanak altına alınmaktadır. Söz konusu geçici kabul tarihi, ilgili üretim tesisinin işletmeye geçtiği tarihe karşılık gelmektedir.
Üretim lisansı sahibi tüzel kişiler, tesis tamamlanma tarihine kadar gerçekleştirdikleri faaliyetler hakkında her yılın Temmuz ve Ocak ayları içerisinde sırasıyla yılın ilk ve ikinci yarısındaki gerçekleşmeleri Kurumca belirlenen ilerleme raporu formatına uygun olarak Kuruma sunmakla yükümlü kılınmışlardır.
Lisanslar, lisans sahibinin talebi üzerine lisans süresinin bitiminden başlamak üzere ve Kanunda öngörülen asgari süreler gözetilmek suretiyle her defasında en fazla 49 yıl için yenilenebilir. Lisans yenileme talebi, yürürlükteki lisans süresinin bitiminden en erken 12 ay, en geç 9 ay önce, lisans sahibinin Kuruma yazılı olarak başvurması suretiyle yapılabilir. Lisans yenileme bedelinin Kurum hesabına yatırıldığına ilişkin belgenin başvuru ekinde sunulması zorunludur.
Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için ilgili lisanslara derç edilen tesis tamamlanma tarihini izleyen ilk 8 yıl süresince yıllık lisans bedeli alınmaz.
İlk yıllık lisans bedeli, üretim lisansları açısından, tesis tamamlanma tarihi ile o yıl 31 Aralık tarihine kadar üretilen elektrik enerjisi miktarına göre hesaplanır. Takip eden yıllar için ise yıllık lisans bedeli, bir önceki yılda üretilen elektrik enerjisi miktarı üzerinden hesaplanır.
Yıllık lisans bedelleri; üretim lisansları için her yılın Şubat, Haziran ve Ekim aylarının,
ilk 5 iş günü içerisinde 3 eşit taksitte Kurum hesabına yatırılır.
Üretim lisanslarında;
Ekler
Ek-1:Önlisans bilgi ve belgeler
Ek-2: Banka teminat mektubu tutarı
Ek-3: Kaynak bazında yatırım tutarları
Ek-4: Esas sözleşme örnek
Ek-5: Lisans bilgi ve belgeler
Ek-6: Referans alınacak süreler
Ek-7: Yıllık azami üretim miktarı
Not: Elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuatta, piyasadaki gelişmeler çerçevesinde zaman zaman değişiklikler yapılabilmektedir. Bu nedenle, elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuatın güncel halinin incelenmesi önerilmektedir.